GMworld

“Dil millətin ən böyük sərvətidir, onun daşıyıcısı və yaşadanıdır.”

Bəxtiyar Vahabzadə

Hər il fevral ayının 21-i dünya miqyasında Beynəlxalq Ana Dili Günü kimi qeyd olunur. Bu tarixin məqsədi dünya xalqlarının mədəni irsinin, dilinin qorunmasına təkan vermək və dillərin müxtəlifliyini təbliğ etməkdir.

🌍 Beynəlxalq Ana Dili Gününün Tarixi və Əhəmiyyəti

Beynəlxalq Ana Dili Günü 1999-cu ildə UNESCO tərəfindən təsis olunub və 2000-ci ildən etibarən dünyada qeyd olunmağa başlanıb. Bu günün qeyd olunmasının əsas səbəbi 1952-ci ilin 21 fevralında Banqladeşdə baş verən hadisələrə əsaslanır. O vaxt Banqladeşdə (o zaman Şərqi Pakistan) tələbələr öz ana dilləri olan benqal dilinin rəsmi status qazanması uğrunda mübarizə apararaq şəhid olmuşdular.

Beynəlxalq Ana Dili Günü bu hadisənin xatirəsinə həsr olunmuş və dil hüquqlarının qorunmasının vacibliyini vurğulamaq məqsədilə yaradılmışdır.

Bu gün dil mədəni irsini qorumaq, dünya dillərinin müxtəlifliyini və bərabərliyini təbliğ etmək üçün qeyd olunur. Dil hər bir xalqın mədəni kimliyini formalaşdırır, tarixi dəyərlərini və ənənələrini gələcək nəsillərə ötürən mühüm vasitədir. Ana dilinin qorunması həm də milli suverenliyin, mədəni azadlığın və sosial birliyin əsas dayağıdır.

Dil milli kimliyimizin daşıyıcısıdır. Ana dilimiz, mədəni irsimizi nəsildən-nəsilə keçirən bir körpü rolunu oynayır. Hər bir insan öz ana dilini qorumaqla öz mədəni köklərini qoruyur. Azərbaycan dili də bizim kimliyimizin, tariximizin və milli ruhumuzun ən əsas ifadə vasitəsidir.

📊 Dünyada Ən Çox Danışılan Dillər

Dünya əhalisinin böyük bir hissəsi bir neçə əsas dili danışır. Bu dillər həm coğrafi bölgələrdə geniş yayılması, həm də beynəlxalq əlaqələrdə əhəmiyyətli rol oynaması ilə seçilir:

1. İngilis dili – Təxminən 1.5 milyard nəfər danışır. Beynəlxalq diplomatiyanın, elmin və internetin əsas dili kimi qəbul edilir.
2. Çin dili (Mandarin) – Təxminən 1.1 milyard insanın ana dilidir. Dünyanın ən çox danışılan ana dilidir.
3. Hind dili – Təxminən 602 milyon nəfər danışır. Hindistanın əsas dillərindən biridir.
4. İspan dili – Təxminən 559 milyon nəfər danışır. Əsasən İspaniya və Latın Amerikası ölkələrində geniş yayılıb.
5. Fransız dili – Təxminən 310 milyon nəfər danışır. Rəsmi dil olaraq bir çox beynəlxalq təşkilatlarda istifadə olunur.
6. Ərəb dili – Təxminən 274 milyon nəfər danışır. Yaxın Şərq və Şimali Afrika ölkələrində geniş yayılmışdır.
7. Bengal dili – Təxminən 273 milyon nəfər danışır. Əsasən Banqladeş və Hindistanın bəzi bölgələrində istifadə olunur.
8. Rus dili – Təxminən 258 milyon nəfər danışır. Şərqi Avropa və Mərkəzi Asiyada geniş yayılıb.
9. Portuqal dili – Təxminən 258 milyon nəfər danışır. Əsasən Braziliya, Portuqaliya və Afrika ölkələrində istifadə olunur.
10. Urdu dili – Təxminən 231 milyon nəfər danışır. Pakistanın rəsmi dili və Hindistanın bəzi bölgələrində danışılır.

Bu dillər dünyada insanları birləşdirən, mədəni irsi qoruyan və qlobal əlaqələri inkişaf etdirən əsas vasitələrdir. Buna baxmayaraq, hər bir ana dilinin qorunması və inkişaf etdirilməsi də eyni dərəcədə vacibdir.

📖 Dünyada Ana Dili Üzərində Yazılmış Məşhur Kitablar

1. “Language Death” – David Crystal
   Bu kitabda dilin yox olma prosesi və bunun mədəni irsə təsiri ətraflı araşdırılır. Müəllif dilin sosial və mədəni dəyərləri qorumaqda oynadığı rolu vurğulayır. – https://amzn.to/4gQQUAe
2. “Mother Tongue: The Story of the English Language” – Bill Bryson
   İngilis dilinin tarixi və inkişafını maraqlı faktlar və hekayələrlə təqdim edən məşhur əsərdir. – https://amzn.to/4k6MurE
3. “Through the Language Glass: Why the World Looks Different in Other Languages” – Guy Deutscher. – Müxtəlif dillərin dünyanı qavramaq tərzimizə necə təsir etdiyi araşdırılır. Dilin mədəniyyətə və düşüncə tərzinə təsiri ön plandadır. – https://amzn.to/4bb0wEu
4. “Lost in Translation: An Illustrated Compendium of Untranslatable Words from Around the World” – Ella Frances Sanders
   Müxtəlif dillərdə tərcümə edilə bilməyən sözlərin vizual təqdimatı və onların mənəvi dərinliyi araşdırılır. – https://amzn.to/41o1D0u
5. “The Power of Babel: A Natural History of Language” – John H. McWhorter
   Dillərin mənşəyi və onların necə dəyişdiyini araşdıran fundamental bir əsərdir. – https://amzn.to/4gN4GUo
6. “Don’t Sleep, There Are Snakes: Life and Language in the Amazonian Jungle” – Daniel L. Everett
   Müəllif Amazon meşəsindəki bir qəbilənin dili və mədəniyyətini öyrənərək dilin insan təfəkkürünə təsirini izah edir. – https://amzn.to/434Bl4w
7. “The Language Instinct” – Steven Pinker
   Bu əsər dilin insan beynində necə formalaşdığı və instinktiv olaraq necə inkişaf etdiyi mövzusunda elmi araşdırmalara əsaslanır. – https://amzn.to/3EYpdb8
8. “How Languages Are Learned” – Patsy M. Lightbown və Nina Spada
   Dil öyrənmə prosesləri və dil tədrisinin effektiv yolları haqqında tədqiqat əsəridir. – https://amzn.to/3QrIwfs

Bu kitablar dilin mədəniyyət, şəxsiyyət və insan düşüncəsi ilə necə sıx bağlı olduğunu göstərir. Hər bir ana dilinin qorunması, mədəni irsin davamlılığını təmin etmək üçün vacibdir.

Bu gün münasibətilə hamını ana dilimizi qorumaq və yaymaq məqsədi ilə təbrik edirik!

Dilimiz – köklərimizin ən böyük sərvətidir!

GM